Ứng dụng chế phẩm nano kim loại xử lý nấm bệnh trên cây thanh long
Thanh long được xếp vào nhóm 12 loại cây trồng chủ lực của Việt Nam và là một trong chín loại cây trồng chủ lực có lợi thế cạnh tranh trên thị trường thế giới. Tính đến cuối năm 2021 diện tích thanh long trên cả nước đạt hơn 64 nghìn ha, trong đó, tập trung chủ yếu ở Bình Thuận (33 nghìn ha), Tiền Giang (9,6 nghìn ha), Long An (gần 12 nghìn ha). Sản lượng Thanh long năm 2021 đã tăng gấp đôi so với năm 2015 đạt 1,4 triệu tấn. Giá trị xuất khẩu thang long năm 2020 đạt hơn 1 tỷ đô (tăng gấp 2,5 lần so với năm 2015).
Thanh long là cây dễ trồng, nhưng để có năng suất và chất lượng tốt người sản xuất cần nắm vững kỹ thuật, đồng thời phải thực hiện tốt công tác bảo vệ thực vật để đảm bảo năng suất, chất lượng sản phẩm. Trong những năm gần đây, do tác động từ việc lạm dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu hóa học nên sức đề kháng của cây trồng bị suy giảm rõ rệt, các ruộng thanh long bị nhiễm nhiều loại bệnh do vi sinh vật như: Bệnh Thán Thư, bệnh thối đầu cành, bệnh đốm nâu đốm trắng... Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại thuốc bảo vệ thực vật có thể diệt được các loại nấm bệnh trên, tuy nhiên, sử dụng các loại thuốc trừ sâu hóa học sẽ để lại ảnh hưởng xấu tới môi trường, sức khỏe người lao động cũng như chất lượng của sản phẩm. Nhiều công hàng bị trả về do bị phát hiện có tồn dư hóa chất bảo vệ thực vật.
Chính vì vậy, năm 2022 Viện khoa học Công nghệ và Môi trường đã nghiên cứu đánh giá khả năng phòng trừ bệnh do vi sinh vật trên cây Thanh Long bằng chế phẩm nano kim loại (bạc, đồng) nhằm đưa ra phương pháp mới bảo vệ cây trồng khỏi tác nhân gây hại từ vi sinh vật nhằm nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm cho cây Thanh long Việt Nam.
Sau khi đánh giá khả năng và liều gây chết đối với các chủng nấm gây bệnh trên Thanh Long trong điều kiện phòng thí nghiệm, ban chủ nhiệm đề tài đã phối hợp với liên minh HTX tỉnh Bình Thuận lựa chọn HTX Dịch vụ sản xuất nông nghiệp hữu cơ Tiến Thành là điểm tổ chức thử nghiệm, đánh giá hiệu quả của chế phẩm ở điều kiện thực tế.
Ông Phan Đình Khiêm – Phó chủ tịch liên minh HTX tỉnh Bình Thuận thăm quan, đánh giá hiệu quả của mô hình tại HTX DVSX NN Hữu cơ Tiến Thành, tỉnh Bình Thuận
Quá trình thử nghiệm chế phẩm nano kim loại để phòng bệnh cho thanh long được thực hiện trên 3 lô mỗi lô có diện tích 500 m2
- Lô 1: Sử dụng chế phẩm nano bạc ở nồng độ 25 ppm
- Lô 2: Sử dụng chế phẩm nano đồng ở nồng độ 30 ppm
- Lô 3: lô đối chứng, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật
Nấm bệnh phát triển sẽ tấn công cả cành, hoa, quả. Do vậy, để đánh giá hiệu quả của chế phẩm nano kim loại, các thời điểm phun được xác định như sau:
Lần 1: tại thời điểm cây bắt đầu nảy nụ (ngày thứ nhất)
Lần 2: Tại thời điểm thanh long đậu quả (sau 22 ngày)
Lần 3: Tại thời điểm trước khi thu hoạch thanh long 15 ngày (ngày thứ 37)
Sau 55 ngày, khi trái thanh long đã được thu hoạch toàn bộ, ban chủ nhiệm đề tài cùng với các thành viên HTX tiến hành cắt tỉa các cành bệnh ở trên cả 3 lô thí nghiệm vừa đề làm sạch vườn vừa để đánh giá hiệu quả phòng bệnh do nấm trên Thanh Long. Kết quả cho thấy: ở các lô thí nghiệm tỷ lệ cành nhiễm bệnh chỉ khoảng 4 – 6%, trong khi đó, ở lô đối chứng tỷ lệ cành nhiễm bệnh lên đến >10%.
Ông Nguyễn Văn Lộc giám đốc HTX Dịch vụ Sản xuất Nông nghiệp Hữu cơ Tiến Thành cho biết: 2 lô thí nghiệm có sử dụng chế phẩm nano kim loại để diệt nấm bệnh cho tỷ lệ quả thu được cao hơn so với lô đối chứng, bề mặt quả bóng đẹp, không có vết sần sùi tổn thương do nấm bệnh gây ra. Trong 2 lô thí nghiệm, tỷ lệ các cành có vết bệnh thán thư, thối đầu cành chỉ bằng 50% so với lô đối chứng. Tuy nhiên, thời gian đánh giá ngắn, mới chỉ thực hiện được ở một vụ, nên chưa khẳng định được hiệu quả của chế phẩm. Đề nghị Viện tiếp tục hỗ trợ chế phẩm nano bạc, đồng để thử nghiệm ở diện tích lớn hơn và có sự lặp lại ở các điều kiện thời tiết khác nhau trong năm.
Bên cạnh việc phối hợp khảo nghiệm hiệu quả phòng trừ bệnh do nấm phát triển trên cây thanh long, Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường cũng đã tư vấn hỗ trợ HTX Dịch vụ sản xuất nông nghiệp Hữu cơ Tiến Thành tổ chức sản xuất, quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001:2015. Sau khi triển khai mô hình HTX đã được công ty Cổ phần Chứng nhận Quốc Gia GOOD Việt Nam đánh giá và cấp chứng nhận phù hợp với yêu cầu của tiêu chuẩn ISO 9001:2015.
Nguyễn Thị Hòa
Phó Viện trưởng Viện KHCN&MT
Liên minh Hợp tác xã Việt Nam