Đâu là giải pháp cuối vòng đời của hệ thống điện mặt trời và điện gió?
Cần coi đây là một nguồn tài nguyên
Chia sẻ tại Hội thảo về
kết quả nghiên cứu "Giải pháp cuối vòng đời của hệ thống điện mặt trời và
điện gió ở Việt Nam" do Viện Năng lượng, Bộ Công Thương và Chương trình
Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) hợp tác thực hiện, bà Hoàng Anh, đại diện nhóm
chuyên gia nghiên cứu của Viện Năng lượng cho biết, thời gian qua, nhờ các
chính sách khuyến khích, điện mặt trời tại Việt Nam đã tăng trưởng theo cấp số
nhân. Cụ thể, đến cuối năm 2020, tổng công suất đạt 16,640 GW. Công suất điện
mặt trời mái nhà 7,780 MW.
Theo bà Hoàng Anh, hiện
các nhà máy điện mặt trời và hệ thống điện mặt trời mái nhà đều đang phát triển
và hầu hết các hệ thống mới được vận hành khoảng 3 năm. 28 triệu tấm quang điện
mặt trời được lắp đặt tại các nhà máy điện. 17,5 - 23,5 triệu tấm quang điện
trong hệ thống điện mặt trời mái nhà (công suất 7,7 GW). Hầu hết các nhà máy
điện mặt trời vẫn đang trong thời hạn bảo hành.
Dự báo, điện mặt trời sẽ
có sự tăng trưởng mạnh mẽ nhờ các chính sách của Chính phủ và kinh tế thị
trường. Theo dự thảo Quy hoạch điện VIII, công suất lắp đặt điện mặt trời sẽ
tăng từ 16,6 GW lên 20.1 GW vào năm 2021 – 2030 và 71.9 GW vào năm 2045 theo
kịch bản cao. Với một tấm quang năng có công suất 330 – 440W, sẽ đạt 50.9 –
62.1 triệu tấm quang điện vào năm 2030 và lên đến 150 – 220 triệu tấm quang
điện vào năm 2045.
|
Hội thảo có sự tham gia của các chuyên gia
năng lượng trong và ngoài nước theo hình thức trực tiếp và trực tuyến
|
“Như vậy, theo tính toán
từ một phương pháp được quốc tế công nhận, đến năm 2050, lượng chất thải của
các tấm quang năng tích lũy ước tính đến 3.110 triệu tấn trong kịch bản tổn
thất sớm và 3.468 triệu tấn trong kịch bản tổn thất bình thường” – bà Hoàng Anh cho hay.
Theo đó, bà Hoàng Anh
cho rằng, từ những nghiên cứu đưa ra thách thức hiện nay, trong việc đặt ra vấn
đề về các tấm quang điện hết niên hạn được coi là chất thải nguy hại nếu các
thành phần chứa vật liệu nguy hại không được loại bỏ và xử lý đúng cách. Chúng
ta cần thay đổi nhận thức, và coi đây là một nguồn tài nguồn tái chế trong nền
kinh tế tuần hoàn. Và đặc biệt, cần nâng cao nhận thức về phương pháp thải bỏ
đúng cách.
“Hiện nay, đa phần các
tấm quang điện hỏng, được các nhà máy giữ lại cùng với chất thải điện khác hoặc
giao chúng cho các đơn vị quản lý chất thải được cấp phép để xử lý như chất
thải nguy hại. Đôi khi các tấm quang điện bị lỗi hoặc hỏng từ hệ thống điện mặt
trời mái nhà được sử dụng cho các mục đích khác như làm hàng rào, mái chuồng
gia súc, hoặc bán cho những người thu gom chất thải không chính thức” – bà Hoàng Anh cho biết.
Do đó, bà Hoàng Anh nhấn
mạnh, nếu không dừng việc quản lý các tấm quang năng mặt trời không chính thức,
sẽ nảy sinh các vấn đề xã hội trong việc thiết lập quy trình quản lý chất thải
chính thức khi lượng quang năng mặt trời hết niên hạn sử dụng tăng lên đáng kể.
Chia sẻ thêm ThS. Trương
Việt Trường – đại diện Cục kỹ thuật An toàn và môi trường công nghiệp cho biết:
Thực tế, tấm quang điện và tuabin gió cuối vòng đời chứa các vật liệu có giá
trị (thuỷ tinh, thép, nhôm, đồng, silica, kim loại hiếm…) mà việc tái chế và
tái sử dụng cho phép tiết kiệm đáng kể nguồn tài nguyên. Tuy nhiên, tại Thông
tư 36/2015/TT-Bộ Tài nguyên và môi trường quy định, các tấm quang điện thải bỏ
được coi là chất thải nguy hại trừ khi các thành phần chứa vật liệu nguy hại
không được loại bỏ và xử lý đúng cách.
Ông Trường chỉ ra, về
thực tiễn quản lý hiện nay trên thế giới, như SolarTech (USA), không đưa pin
mặt trời vào diện kiểm soát chất thải nguy hại. EU thì quy định tỷ lệ tái
chế/tái sử dụng tấm quang năng là 85%/80%. Mỹ hiện chưa có quy định về việc
quản lý tấm quang năng hết hạn sử dụng. Tương tự, Nhật Bản cũng chưa có quy
định cụ thể về việc xử lý tấm quang năng hết hạn sử dụng. Và hiện không có nước
phát triển nào coi tấm quang năng là chất thải nguy hại.
Theo ông Trường, hầu hết
các tấm quang điện có tuổi thọ khoảng 25 năm. Dự án đầu tiên khánh thành năm
2019. Như vậy, các tấm quang điện hết hạn sử dụng vào khoảng những năm
2040. “Từ nay tới năm 2040 là khoảng thời gian đủ dài để các Bộ, ngành
và các bên liên quan nghiên cứu, xây dựng các giải pháp quản lý, kỹ thuật phù
hợp đối với các tấm quang điện mặt trời hết hạn sử dụng phải thải bỏ” –
ông Trường nhấn mạnh.
Tái chế cũng được xem là
giải pháp quan trọng
Các chuyên gia cũng cho
biết, mặc dù đã có các quy định rõ ràng về quản lý chất thải điện mặt trời, điện
gió, bao gồm các quy định về trách nhiệm của chủ đầu tư điện mặt trời, điện gió
và trách nhiệm thu hồi, xử lý sản phẩm thải bỏ của các nhà sản xuất. Tuy nhiên,
hiện vẫn còn nhiều “lỗ hổng” trong kế hoạch xây dựng điện mặt trời và điện gió
ở Việt Nam như về khuôn khổ pháp lý cụ thể trong quản lý chất thải rắn và chất
thải nguy hại, cơ sở pháp lý cho việc phân loại chất thải từ điện mặt trời,
điện gió vẫn chưa có. Bên cạnh đó, việc thu gom và xử lý chất thải điện mặt
trời, điện gió còn thô sơ, cần có quy trình đồng bộ, hiện đại. Và đặc biệt,
Việt Nam chưa có công nghệ xử lý, tái chế chất thải từ các loại này, vẫn còn ở
sơ khai.
Chia sẻ tổng quan về
kinh nghiệm quốc tế, bà Deepali Sinha, chuyên gia quốc tế cho rằng, giải pháp
quản lý tấm quang điện mặt trời hết niên hạn trước tiên cần thực hiện từ giải pháp
giảm thiểu/ngăn ngừa như phát triển công nghệ để giảm kích thước và trọng lượng
trên mỗi KW công suất phát - các nhà sản xuất năng lượng mặt trời lớn. Tái sử
dụng và nâng cấp mô đun để kéo dài tuổi thọ chức năng. Bên cạnh đó, tái chế
cũng được xem là giải pháp quan trọng.
Về giải pháp quản lý
cánh tuabin gió cuối vòng đời, cần đổi mới trong thành phần vật liệu, tái sử
dụng; sử dụng cánh quạt cho các mục đích công trình khác (ví dụ bến xe buýt,
cầu trọng lượng nhẹ...), công nghệ tái chế vật liệu tổng hợp từ cánh
quạt vẫn đang trong quá trình phát triển…
Tuy nhiên, vị chuyên gia
này cũng chỉ ra, hiện các rào cản trong quản lý tấm quang điện mặt trời và điện
gió hết niên hạn vẫn còn tồn tại nhiều thách thức không chỉ ở Việt Nam mà cả
trên thế giới. Như việc thiếu quy định về cơ chế tài chính cho việc thu gom,
vận chuyển và xử lý chất thải. Ngành công nghiệp tái chế chất thải điện tử vẫn
còn sơ khai. Ngoài ra, tấm quang điện và cánh tuabin gió có nên được phân loại
là chất thải nguy hại hay không vẫn chưa được làm rõ. Công nghệ xử lý đang
trong giai đoạn được hình thành.
Theo đó, Deepali Sinha
khuyến nghị, Việt Nam cần đẩy nhanh việc xây dựng hướng dẫn quản lý và phân
loại chất thải; Thiết lập hệ thống đăng ký cơ sở xử lý chất thải được cấp phép;
Tăng cường thu gom và xử lý chính thức chất thải cuối vòng đời của điện mặt
trời và điện gió; Giảm thiểu việc chôn lấp và đốt chất thải; Tăng cường các quy
chuẩn kỹ thuật cho tái chế và phục hồi; Xây dựng và thực hiện các văn bản pháp
quy; Thiết lập cơ chế tài chính thông qua trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất.
Ông Đoàn Ngọc Dương, Phó
Viện trưởng Viện Năng lượng nhấn mạnh, Việt Nam đang tăng dần tỷ trọng năng
lượng gió, điện mặt trời trong tương lai, đây sẽ là tiền đề, cơ sở để các nhà
nghiên cứu trong nước chỉnh sửa, tiếp thu, hoàn thiện các nội dung liên quan.
Bộ Công Thương luôn xác định, nhìn nhận việc xử lý chất thải từ điện mặt trời,
điện gió là một trong những vấn đề quan trọng, đặc biệt trong việc tái sử dụng,
tận dụng tài nguyên. Đây chỉ là bước khởi đầu, và từ các kết quả nghiên cứu, sẽ
đưa ra đề xuất các giải pháp, lộ trình cũng như các góp ý về chính sách để có
sự sẵn sàng trong thời gian tới.
Tác giả: Đỗ Nga
Nguồn tin: theo congthuong.vn